BỆNH QUAI BỊ VÀ MỐI TƯƠNG QUAN VÔ SINH Ở NAM GIỚI

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm cấp tính khá phổ biến. Hiện nay, vẫn chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị quai bị. Tuy bản chất lành tính nhưng nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như vô sinh, tổn thương hệ thần kinh trung ương,… ThS.BS Hà Ngọc Mạnh – Phó Giám đốc Bệnh viện, kiêm Trưởng khoa Nam học, Bệnh viện CK Nam học và Hiếm muộn Việt – Bỉ có những chia sẻ hữu ích bài viết dưới đây.

Trước tiên bác sỹ cho biết bệnh quai bị là gì ?

Quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính, do virus Paramyxovirus gây nên, dân gian dùng từ quai bị là chỉ tình trạng vùng cổ vùng tuyến dưới dái tai sưng lên và giống 1 cái quai bị nên chúng ta rất dễ hình dung trong dân gian. Bệnh quai bị lây theo đường hô hấp và thường dễ lây nhất vào 2 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng hay 6 ngày sau khi các triệu chứng biến mất. Bệnh lây từ người bệnh qua người lành thông qua nước bọt hoặc dịch tiết mũi họng chứa virus khi người bệnh hắt hơi, ho, nói chuyện, khạc nhổ,…

Thưa bác sĩ, vậy những dấu hiệu nhận biết của bệnh quai bị là như thế nào?

Dấu hiệu nhận biết thường gặp rất đơn giản như chúng ta thấy tuyến nước bọt ở phía mang tai và vùng cổ dưới dái tai sưng lên và nó gây đau sau đó có biểu hiện sốt thì đây là dấu hiệu rất hay gặp của bệnh lý quai bị. Ngoài ra thì nó có dấu hiệu khác nữa là các biến chứng của bệnh quai bị kèm theo ví dụ như sau thời gian bị sưng tuyến nước bọt dưới dái tai lên thì thấy tinh hoàn đau hoặc là sưng và thấy triệu chứng đau chỗ khác như đau khớp, đau chân tay thì đây là biểu hiện cơ bản biến chứng của quai bị .

Theo bác sĩ, con đường lây truyền và thời gian ủ bệnh quai bị như thế nào?

Có 4 giai đoạn chính: Giai đoạn đầu tiên là giai đoạn ủ bệnh; Giai đoạn 2 là phát bệnh; Giai đoạn thứ 3 là toàn phát; Giai đoạn thứ 4 là thoái lui.

Giai đoạn ủ bệnh gặp thời gian kéo dài 15 – 20 ngày, tuy nhiên trong thời gian ủ bệnh này thì không có triệu chứng gì cả, đã có thời điểm mà các virus lây lan rồi thì trước thời điểm khởi phát 6 ngày thì yếu tố nguy cơ lây truyền quai bị rất cao. Đối tượng hay gặp nhất là đối tượng trẻ em, xuất hiện ở cả nam giới và nữ giới nhưng chủ yếu là trẻ em nam giới mắc nhiều hơn.  Độ tuổi học sinh từ 6 – 11 tuổi là hay gặp nhất. Ngoài ra, bệnh còn gặp ở tất cả các lứa tuổi từ người trẻ đến người lớn tuổi nếu như chưa được tiêm phòng. Tiêm phòng quai bị đã triển khai từ lâu tuy nhiên vẫn còn một số nhóm đối tượng bệnh nhân chưa được tiêm phòng quai bị vẫn có thể gặp trong cộng đồng.

Tại Bệnh viện chuyên khoa Nam học và Hiếm muộn Việt – Bỉ thường hay gặp nhiều bệnh nhân quai bị có biến chứng về tinh hoàn ví dụ như bị sưng tinh hoàn lên và những biến chứng sau nữa nặng hơn nữa đó là biến chứng liên quan đến khả năng sinh sản của bệnh nhân sau khi bị quai bị.

Bệnh quai bị có những nguy hiểm và biến chứng như thế nào đặc biệt là với chức năng sinh sản?

Biến chứng quai bị thường hay gặp nhất là sau khi bệnh khởi phát khoảng 1 tuần thì thường hay gặp nhất là khả năng sinh sản tức là chức năng tinh hoàn, buồng trứng. Bệnh sẽ gây ra viêm tinh hoàn và buồng trứng mà rất hay gặp nó chiếm khoảng 20-30%. Biến chứng thứ 2 là gây viêm màng tim, viêm cơ tim và viêm các cơ quan khác như cơ xương khớp. Biến chứng quai bị liên quan đến khả năng sinh sản khá là nặng nề vì virus quai bị khá là ái tính với các tế bào mầm suy tinh nằm trong tinh hoàn nên làm cho tinh hoàn bị teo đi làm giảm hoặc mất khả năng sinh sản.

Hiện nay có những phương pháp điều trị như nào đối với những bệnh nhân có biến chứng quai bị ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.

Bệnh lý quai bị do virus gây nên nên không có thuốc đặc hiệu mà chỉ có hướng điều trị là làm giảm các triệu chứng ảnh hưởng của quai bị và làm giảm các nguy cơ diễn biến các biến chứng rất nguy hiểm về sinh sản như trên đề cập. Ví dụ như dùng thuốc hạ sốt để làm sao cho bệnh nhân hết sốt, dùng thuốc giảm đau cho bệnh nhân đỡ khó chịu, dùng các thuốc kháng sinh để dự phòng các tình trạng nhiễm khuẩn cơ hội khi bị sốt cao. Ngoài ra, có thể dùng nhiều loại Globulin miễn dịch để tăng sức đề kháng của cơ thể với virus gây nên.

Với những bệnh nhân bị biến chứng lâu dài như là tình hoàn bị tổn thương, những tế bào mầm bị tổn thương, bị giảm đi hoặc mất thì có thể tìm cách nào đó để hỗ trợ cho bệnh nhân nam giới đó tìm hoặc hỗ trợ tinh trùng để có thể sinh sản được bằng một vài phương pháp chuyên sâu trong chuyên khoa nam học như làm MicroTESE – Sinh thiết mô tinh hoàn dưới kính hiển vi độ phóng đại lớn để tìm tinh trùng. Tại Phương pháp Micro TESE là kỹ thuật mở tinh hoàn và soi dưới kính hiển vi tìm từng tổ chức ống sinh tinh (là một cấu trúc rất nhỏ trong tinh hoàn đảm nhiệm chức năng sản sinh ra tinh trùng) để kiểm tra và tìm tinh trùng. Tinh trùng thu được từ Micro TESE sẽ làm thụ tinh trong ống nghiệm và cho kết quả có con tương đương với thụ tinh trong ống nghiệm bằng tinh trùng trong tinh dịch. Bệnh viện chuyên khoa Nam học và Hiếm muộn Việt – Bỉ đã áp dụng phương pháp Micro TESE cho hàng trăm bệnh nhân hiếm muộn không có tinh tinh trùng. Phương pháp này được xem như một “cuộc cách mạng” trong điều trị vô sinh, hiếm muộn ở nam giới.

Với nữ giới các tổn thương quai bị khá hiếm gặp so với nam giới vì các tổn thương của  nữ giới chủ yếu liên quan đến buồng trứng làm giảm nhẹ chức năng buồng trứng thôi thì không quá lo lắng nhiều, chỉ cần dùng đến phương pháp hỗ trợ sinh sản bình thường để hỗ trợ sinh sản vẫn có con được bình thường.

Bác sĩ có thể đưa ra một số lời khuyên nào cho mọi người phòng tránh quai bị?

Tiêm vacxin phòng chống quai bị chính là các phòng bệnh hiệu quả nhất. Đối với trẻ em nên ở tiêm phòng vacxin ở tháng thứ 14 – 15  tuổi mũi đầu tiên  sau đó tiêm nhắc lại khi 4 – 5 tuổi là tiêm đủ 2 mũi. Nếu người lớn mà chưa nhớ được ngày bé đã tiêm phòng hay chưa thì tiêm thêm 1 mũi vacxin dự phòng để tránh các nguy cơ bị quai bị.

Trường hợp nếu đã bị quai bị rồi thì tránh lây lan cho cộng đồng bằng cách phòng riêng trong thời điểm toàn phát và dự phòng các biến chứng của quai bị là dùng thuốc giảm đau hạ sốt, nếu có biểu hiện bất thường nặng như sốt kéo dài, tinh hoàn sưng đau lên thì cần đến bệnh viện để bác sỹ điều trị sớm cho mình. 

Đặc biệt, khi phát hiện các dấu hiệu liên quan đến bệnh quai bị, cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời. Lưu ý, những trường hợp thanh thiếu niên chưa có gia đình hoặc chưa đủ con khi bị bệnh quai bị đang có biến chứng viêm tinh hoàn, tốt nhất nên đến các trung tâm hỗ trợ sinh sinh sản để được trữ tinh trùng, duy trì khả năng sinh sản sau này.

Xin cảm ơn bác sĩ đã chia sẻ những thông tin hữu ích./.